Historia Gminy
Z DZIEJÓW REGIONU…
Ziemie należące obecnie do gminy Drawsko były od najdawniejszych czasów nieprzerwanie porosłe puszczą. Jeszcze na początku XIX w. puszcza stanowiła olbrzymi obszar, pełen trzęsawisk i bagien.Jedynie brzegi Noteci były bezleśne i nieco bardziej nadające się do uprawy roli. Takie warunki przyrodnicze ziem nadnoteckich nie były sprzyjające dla rozwoju osadnictwa. Najstarsze ślady osadnictwa na terenie gminy Drawsko pochodzą już z epoki kamienia – narzędzia krzemienne i ceramikę znajdowano wokół Piłki, Drawska i Marylina.Stanowiska z epoki kamienia tworzą w zasadzie zwarte skupisko wokół dopływu Noteci na południowy zachód od Drawska. Na północny wschód od wsi Drawsko odkryto cmentarzysko kultury łużyckiej z epoki brązu (XI-X w.p.n.e.). Ludność kultury łużyckiej należała do czołowych grup pradziejowej Europy. Podstawę jej gospodarki stanowiłauprawa roli oraz hodowla zwierząt.Ludność ta bardzo mocno rozwinęła metalurgię brązu, a pod koniec tej epoki zapoznała się z nowym metalem - żelazem, posługując się nim do produkcji różnorodnych urządzeńcodziennego użytku. Na wysokim poziomie postawiła garncarstwo, obróbkę drewna, rogu, kości i lnu. Szczególną cechą ludności tej kultury było to,że chowała spalone ciała zmarłych w urnach (tzw. popielnicach).Na podstawie 41 odkrytych na terenie wsi Drawsko grobów stwierdzono, że cmentarzysko nie było jednakowej budowy. Kości składano w popielnicach nakrytych misami, bądź wsypywano je wprost do jam, mieszając z ułamkami ceramiki i węglem ze stosu ciałopalnego. Brak grodu pozwala przypuszczać, że ludność kultury łużyckiej na tym obszarze zamieszkiwała osadę otwartą. Podobne cmentarzyska odkryto również w Chełście i Marylinie. Spośród stanowisk archeologicznych o dużej wartości poznawczej na szczególną uwagę zasługuje cmentarzysko kultury łużyckiej usytuowane na północny-wschód od wsi Marylin (stanowisko nr 11).Poza opisanymi stanowiskami kultury łużyckiej znajdują się na terenie gminy Drawsko stanowiska pochodzące z okresu wpływów rzymskich. Zarejestrowano je w pobliżu Pęckowa, Drawska, Piłki oraz Kwiejc. Najliczniejszą grupę stanowisk tworzą stanowiska datowane ogólnie na okres późnośredniowieczny oraz na przełom późnośredniowiecznego i nowożytnego. Skupione są generalnie wokół wsi Pęckowo i Drawska oraz na trasie nadzalewowej na zachódod Drawska. Następne ślady ogniwa dawnego łańcucha osadniczego na terenie obecnej gminy Drawsko pochodzą z okresu wczesnego średniowiecza (ok. 950-1250 r.).Analiza topograficzna i materiałowa pozwoliła wysunąć przypuszczenie, że na terenie między ulicami Łąkową, Mostową i Powstańców Wielkopolskich w północno-zachodniej części wsi Drawsko, w początkach polskiej państwowości (około X-XIII w.), zlokalizowana była wczesnośredniowieczna osada otwarta. Wśród zabytków odkrytych w czasie prac archeologicznych znaleziono m.in. ceramikę ręcznie lepioną (najstarsza), ceramikę lepionąna kole, metale (w tym półkosek), kości zwierzęce oraz ślady bliżej nieokreślonego muru(być może były to fundamenty średniowiecznego kościoła, o którym mówi miejscowa tradycja).
Również według tradycji Mieszko I przeprawiał się przez rzekę Noteć właśnie w okolicy wczesnośredniowiecznej osady Drawsko, podążając przeciw wojskom germańskim w kierunku Cedyni, gdzie doszło w 972 r. do decydującej bitwy. Na przełomie XI/XII w. tereny na linii Warta - Noteć były miejscem stałych walk. Pierwotnie polskie, później - zapewne po upadku Mieszka II - dostały się w ręce Pomorzan. Dawny stan posiadania państwa polskiego na północy przywróciło dopiero panowanie Bolesława Krzywoustego, który opanował linię Noteci w pierwszym okresie wojny w 1102 r. Na mocy testamentu Bolesława Krzywoustego Wielkopolska i Pomorze przypadły Mieszkowi Staremu. Po jego śmierci w Wielkopolsce rozgorzały zacięte walki między Władysławem Odonicem (wnukiem Mieszka Starego), a Władysławem Laskonogim (stryjem Odonica), a później Odonicemi Henrykiem Brodatym. Ziemie nadnoteckie opanował Odonic. Po nim przeszły w posiadanie Bolesława Pobożnego, następnie Przemysła II.W czasach formowania się wczesnofeudalnego państwa polskiego wykształcił się system kasztelanii jako podstawowych jednostek państwowego zarządu lokalnego, z kasztelanem na czele. Kasztelania tworzyła okręg grodowy pełniący funkcje wojskowe, administracyjne, sądownicze oraz zarządu dóbr książęcych znajdujących się w obrębie jej granic. Tereny obecnej gminy Drawsko należały do kasztelanii wieleńskiej, której zachodnia granica sięgała do linii rzeki Drawy i następnie od ujścia Drawy co najmniej do linii rzeki Warty na południu. Najwcześniejsza wzmianka o kasztelanii wieleńskiej pojawiła się w dokumencie księcia Władysława Odonica z 1216 roku. Ziemie wieleńskie na południe od Noteci w 1298 r. zostały nadane przez nowego księcia Wielkopolski - Władysława Łokietka, w zamian za udzielone mu poparcie, kasztelanowi Wincentemu z Nałęczów. Dokument ten jest jednym z pierwszych źródeł historycznych potwierdzającym istnienie wsi Drawsko.
Wincenty był ostatnim z kasztelanów wieleńskich. Związane jest to zapewne z postępującym od połowy XIII w. ogólnym upadkiem znaczenia urzędu kasztelańskiego, spowodowanym kształtowaniem się nowego podziału administracyjnego.Obszar państwa podzielony został na powiaty i województwa.
Tereny obecnej gminy Drawsko wchodziły w skład powiatu i województwa poznańskiego. Do 2 połowy XV w. - jako lenno wieleńskie - pozostawały w posiadaniu Nałęczów z Szamotuł, później wniesione w posagu znalazły się w rękach potężnego rodu wielkopolskiego Górków.Dobra wieleńskie stanowiły tzw. królewszczyznę - czyli własność królewską, oddawaną w dzierżawę zasłużonym szlachcicom. Dopiero w 1515 r.Łukasz Górka przeprowadził transakcję, która uczyniła go pierwszym prywatnym właścicielem dóbr wieleńskich. Dokonał zamiany z panującym wówczas królem Zygmuntem I, przekazując mu miejscowość Pobiedziskaoraz pewną sumę pieniędzy.
Dobra wieleńskie pozostawały w rękach rodziny Górków do końca XVI w. W 1593 roku przeszły w posiadanie Czarnkowskich, później Grudzińskich (1651-1684 r.)i Opalińskich (1684-1699 r.). W 1699 r. Ludwika Opalińska poślubiła Jana Kazimierza Sapiehę i wniosła mu dobra wieleńskie w posagu.
W okresie kiedy majętność wieleńska przeszła w prywatne posiadanie, tereny te były nadal słabo zaludnione. Czynnikiem sprzyjającym osadnictwu były niewątpliwie szlaki handlowe. Na terenie obecnej gminy Drawsko równoleżnikowy szlak handlowy biegł rzeką Notecią oraz wzdłuż jej brzegów, łącząc miasta nadnoteckie.
Drawsko, aczkolwiek nie posiadało statusu miasta, ze względu na swoje położenie nad Notecią było jedną z osad leżących na trasie tego szlaku. Pozostawało ono również największą wsią w okolicy.Jednocześnie już od XV w. Drawsko stanowiło najbardziej wysunięty na zachód punkt na linii Noteci w dawnej Rzeczypospolitej. Niespełna bowiem 5 km w kierunku zachodnim od wsi swoje posiadłości rozciągała Nowa Marchia, nieprawnie zresztą trzymająca te tereny w swoim ręku. W 1515 r. w “Liber benificjorum” archidiecezji poznańskiej jako wsie należące do Wielenia(leżące na obszarze obecnej gminy Drawsko) wymieniano jedynie: Drawsko i Pęckowo.
Źródła historyczne z pocz. XVI w. wspominają również Drawski Młyn (1508 r.) - jako niewielką osadę młyńską z młynem zlokalizowanymna potoku płynącym głębokim jarem do Noteci; a z 1580 r. - młyn papierniczy (papiernia) w Chełście. W tym czasie na rzece Miała w Chełście przebiegała granica między dobrami wieleńskimi, a Nową Marchią. W inwentarzu z 1632 r. oprócz wcześniej wzmiankowanych osad wymieniona została po raz pierwszy osada i młyn Piłka. Nazwa Piłka wywodzi się najprawdopodobniejod znajdującego się tu niegdyś tartaku. Źródła historyczne wspominają o epidemii dżumy, która zdziesiątkowała region nadnotecki, w tym Drawsko, w latach: 1621, 1639 i 1661. Dokumenty z XVII w. potwierdzają również istnienie huty żelazaw Drawskim Młynie, która wytapiała żelazo z rudy darniowej.Na jej miejscuw 1854 r. powstała “lejarnia” żelaza, która dała początek współczesnej odlewni.W odróżnieniu od sąsiednich gmin Krzyż i Wieleń pierwsza fala kolonizacji jaka miała miejsce na przełomie XVI/XVII w. nie objęła terenów obecnej gminy Drawsko. Również i podczas drugiego etapy kolonizacji w 1 połowie XVIII wieku niewiele został zmieniony krajobraz tych zalesionych terenów. Jako wieś “olęderska” zostały jedynie założone w 1742 r. Kwiejce Nowe. Określenie “olęderskie”, pochodzące od narodowości pierwszych osadników tych wsi zachowało się i później, kiedy założycielami nie byli już Holendrzy. Był to inny typ osadnictwa i inny niż przy wsiach sołtysich ustrój prawny. Przy lokowaniu wsi holenderskiej umowa z panem nie była zawierana tylko z sołtysem, ale z całą gminą. Wsie takie miały dużą autonomię. Osadnicy zwolnieni byli od pańszczyznyi płacili tylko czynsz. Również zabudowa wsi „olęderskiej” tworzyła inny układ przestrzenny. W odróżnieniu od skupionej wokół centralnego placu wsi sołtysiej, tworzyła długi rozciągnięty wzdłuż drogi łańcuch zabudowań.Na podstawie analizy układu zabudowy do wsi „olęderskich” należą również Pełcza i Kawczyn, leżące w tym czasie już poza granicami Rzeczypospolitej,na terenie Nowej Marchii.
Mówiąc o XVIII-wiecznej kolonizacji nie można pominąć sprawy tzw. Mazurów Wieleńskich. Według tradycji w latach 1768-72 na tereny Puszczy Noteckiej w południowej części dóbr wieleńskich zostali sprowadzeni przez księcia Piotra Sapiehę polscy osadnicy z Mazowsza, zwani Mazurami Wieleńskimi. Spowodowane to było wyludnieniem wynikającym z przesiedlenia ok. 3000 chłopów z rodzinami i dobytkiem z “dominium wieleńskiego” do Nowej Marchii, spustoszonej wojną siedmioletnią (1756-1762). Nasiliło się również zbiegostwo - w latach 1754-56 uciekło z dóbr wieleńskich do Nowej Marchii 247 chłopów. Trudna sytuacja demograficzna zmusiła księcia Sapiehę do sprowadzenia nowych osadników. Na terenie obecnej gminy Drawsko osiedlili się oniw Drawsku, Drawskim Młynie, Chełście, Kamienniku, Piłce, Pęckowiei Marylinie. Do początku XX w. mieszkańcy tych wsi zachowali wyraźną odmienność strojów, obrzędów i mowy. Jeszcze i obecnie można spotkaćsię z tzw. mazurzeniem. Zwyczaje, pracę i ubiór tej swoistej grupy etnicznej opisałna początku XIX w. Oskar Kolberg w swojej monumentalnej pracy pt. “Lud”.W świetle najnowszych badań fakt sprowadzenia Mazurów w dolinę Noteci podawany jest w wątpliwość. Gwara mieszkańców tych wsi może być zjawiskiem samorodnym lub odmianą mowy wielkopolskiej,o czym świadczą liczne cechy językowe, może być również związana z dialektami językowymi zachodnich szczepów słowiańskich. Nie ma jednak wystarczających podstaw do dokładnego określenia wieku i przyczyn powstania tej swoistej odmienności.
W końcu 1772 r. podczas I rozbioru Polski, wojska pruskie zajęły dolinę Noteci od strony północnej, a w lutym 1773 r. również ziemie leżące na południe od Noteci (tereny obecnej gminy Drawsko).Od ok. 1785 r. mała osada dworska Drawsko, położona 1 km na zachód od wsi, pełniła funkcję ośrodka administracyjnego tzw. klucza drawskiego. Jej znaczenie znacznie wzrosłopo przymusowej sprzedaży północnej zanoteckiej części dóbr wieleńskichprzez Joannę Sapieżynę, wdowę po Piotrze Sapiesze.W pamięci potomnych zachowała się księżna Joanna Sapieha jako wielka patriotka i przeciwniczka wszystkiego co pruskie. Znękana jednak licznymi trudnościami w 1789 r. sprzedała północną część majątku w ręce niemieckie - hrabiemu Aleksandrowi von Blankensee. Około 1838 r. administracja pruska wykupiła cały klucz drawski i przekazała go rodzinie Hohenzollern - Sigmaringen w tzw. wieczystą dzierżawę. W 1870 roku administracja pruska przejęła ponownie dawny klucz drawski z rąk prywatnych; utworzone wówczas zostały z obszaru leśnego nadleśnictwa: Drawsko i Potrzebowice.Po zakończeniu I wojny światowej dawny powiat wieleński do którego należały miejscowości obecnej gminy Drawsko miał przypaść do Niemiec.W tej sytuacji ks. prob. Józef Pielatowski z Piłki czynił starania, aby te ziemie były polskie.Udał się z delegacją do Kazimierza Brownsforda w Poznaniu, aby pomógł w tej ważnej sprawie,on pomógł napisać rezolucję, którą przedstawiono szefowi Misji Międzysojuszniczejw Berlinie generałowi francuskiemu Chales Dupont. Powiedział on, że tereny przed Notecią powinny należeć do Polski, gdyż tam mieszka więcej Polaków. Po rozmowie z generałem delegacja poszła jeszcze raz do Brownsforda u którego wybrano delegację, która udała się na konferencję pokojową do Wersalu. Po I wojnie światowej na mocy postanowień Traktatu Wersalskiego w 1919 r. większa część obecnej gminy Drawsko została przyłączona do Polski, jedynie zachodnia częśćz miejscowościami Pełczai Kawczyn pozostała na terenie Niemiec. Granica państwowa przebiegała w okresie międzywojennym na linii wsi Chełst, dzieląc wieś wzdłuż rzeki Miały na dwie części: zachodnią - niemiecką oraz wschodnią - polską.W budynku obecnej szkoły mieściła się siedziba niemieckiej straży granicznej. Dopiero po II wojnie światowej cały obszar obecnej gminy Drawsko znalazł się ponownie w granicach Polski.
źródło:Raport o stanie Gminy Drawsko
do Strategii Rozwoju Gminy Drawsko
na lata 2002-2015
